Tiyatro Üzerine 5 Kuramsal Kitap
Tiyatroya dair kuramsal kitaplar, özellikle tiyatroya yeni giriş yapan oyuncu adayları için çok önemli. Bunun yanında deneyimli tiyatrocular da bu kitaplardan sanat hayatları boyunca yararlanmaya devam ediyor.
Tarihi uzun yıllara dayanan tiyatro hakkında yazılmış birçok kuramsal kitap bulunuyor. Bunların arasında hem yerli hem de yabancı birçok eser mevcut. Aristoteles’in Poetika’sı ve Sevda Şener’in Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi bu örnekler arasında. Önemli tiyatro kuram kitapları arasından bazılarını sizin için listeledik.
Poetika – Aristoteles
Aristoteles’in sanat anlayışı ve estetiği üzerine yazdığı Poetika adlı eserinde şiir ve diğer sanat biçimlerine getirdiği eleştiriler, halen önemli bulunuyor. Diğer sanat türleri arasında tragedyayı öne çıkaran Poetika tiyatro hakkındaki kuramsal kitaplar arasında ilk sayılıyor. Antik Çağ, Orta Çağ ve Rönesans döneminde yazılan birçok eser Aristoteles’in Poetika’sını dikkate almış ve ona göre eserler üretmiştir.
Aristoteles eserinde, sanatın gerçeğe en yakın şekilde yansıtılması gerektiğini savunuyor. Ona göre sanat eseri gerçeğe benzerlik, olasılık, ülküsellik ve tipiklik ilkelerine bağlı kaldığı sürece bunu başarabilir. Aristoteles’in bu düşüncelerine açıkça çalışmalarında karşı çıkan kişi ise epik tiyatronun kurucusu Bertolt Brecht.
Tiyatro ve İkizi – Antonin Artaud
Avangard tiyatronun önemli kuramcılarından Antonin Artaud’un farklı konferans metinleri, yazışmaları ve bildirilerinin toplandığı Tiyatro ve İkizi adlı eser ilk olarak 1938 yılında yayımlandı. Bu eserde anlatılan tiyatro düşüncesi, gizli, büyülü ve insanüstü gerçeklerin kavranabildiği bir tiyatroyu tasvir eder. Tiyatro anlayışına getirdiği farklı bakış açılarıyla tiyatroya dair yazılan kuramsal kitaplar arasında öne çıkan Tiyatro ve İkizi, bugün sinemadan teknolojiye kadar farklı birçok alana da ilham oldu.
Tiyatro Tarihi – Oscar G. Brocket ve Franklin J. Hildy
İlk basım tarihi 1968 yılından beri sürekli olarak güncellenen Tiyatro Tarihi adlı eser tiyatro kuram kitapları arasında vazgeçilmezlerden. Yalnızca Avrupa ya da Amerikan tiyatrosunu konu alan kuram kitaplarının aksine Oscar G. Brockett ve Franklin J. Hildy tarafından yazılan eser, Doğu tiyatrosundan Afrika tiyatrosuna kadar çeşitli coğrafyadaki tiyatro örneklerini ele alıyor.
Tiyatrodaki oyun yazarlığı, dekor ve kostüm, sahne tasarımı ve performans gibi birçok farklı unsuru konu alarak kapsamlı bir tiyatro incelemesi sunan kitap tüm bu unsurlara sosyolojik, antropolojik ve fenomenolojik bir bakış açısıyla yaklaşıyor.
Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi – Sevda Şener
Sevda Şener, Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi adlı eserinin önsözünde tiyatro sanatçılarına kuramın ne kadar önemli olduğunu belirtiyor. 2006 yılında yayımlanan eser tiyatro hakkındaki kuramsal kitaplar arasından kapsamlı bakış açısıyla sıyrılan bir eser ve Antik dönemden çağdaş döneme kadar tiyatro sanatını farklı açılardan ele alıyor.
Tiyatro camiasında “hocaların hocası” olarak bilinen Sevda Şener, aynı zamanda Tiyatro Eleştirmenler Birliği’nin kurucuları arasında. Sevda Şener, bu eserinde tiyatro sanatının sadece tarihsel bir süreç olarak algılanmasını eleştirirken aynı zamanda bu sanatın biçimi, işlevselliği ve niteliği hakkında farklı düşünceleri harmanlayarak bir tartışma ortamı yaratmayı amaçlıyor.
Dramaturgi – Tiyatroda Düşünsellik – Zehra İpşiroğlu
İstanbul Üniversite Dramaturji ve Tiyatro Eleştirmenliği Bölümü’nün kurucusu Zehra İpşiroğlu, hem Almanya’da hem de Türkiye’de dersler vermiş tiyatro alanında önemli eserler vermiş bir yazar ve dramaturg. Birçok oyun çevirisi, inceleme yazıları bulunan Zehra İpşiroğlu sadece tiyatro kuramı ve tiyatro üzerine değil aynı zamanda eğitim üzerine de yazılar yazmıştır.
Dramaturgi – Tiyatroda Düşünsellik kitabı ise tiyatro kuram kitapları arasında oldukça değerli bir yere sahip. Düşünsellik tüm sanat dalları için önemli bir rol oynuyor. Düşünselliği tiyatro bakımından inceleyen Zehra İpşiroğlu kitabında düşünselliğin temeli olarak dramaturjiyi ele alıyor.
